“ DIGITAL TWINS ” หรือฝาแฝดดิจิทัล เป็นอีกหนึ่งเทคโนโลยีที่กำลังเริ่มเข้ามามีบทบาทสำคัญในการเป็นเครื่องมือหรือตัวช่วยบริหารจัดการในด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะการนำมาใช้กับการพัฒนาเมืองอัจฉริยะหรือสมาร์ท ซิตี้ (Smart City) ที่ต้องอาศัยความสัมพันธ์ของข้อมูลสำคัญหลากหลายด้าน เพื่อวางแผนบริหารจัดการพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ที่ผ่านมา... สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) หรือ GISTDA ได้พัฒนาเทคโนโลยี “ DIGITAL TWINS” ขึ้น เพื่อใช้เป็นเครื่องมือหนึ่งในการประยุกต์ใช้ข้อมูลจากภารกิจหลักด้านการพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศของประเทศ ซึ่งต้องการเผยแพร่ให้ทุกภาคส่วนสามารถเข้าถึงข้อมูลและนำไปใช้ประโยชน์ได้ ตามนโยบาย “ Open Data Platform ” ที่ GISTDA มุ่งขับเคลื่อนและเป็นเป้าหมายสำคัญ
อะไรคือการสร้าง “ DIGITAL TWINS ”
... ไม่ใช่แค่การสร้างแบบจำลองดิจิทัล “นายภานุ เศรษฐเสถียร” หัวหน้าฝ่ายภูมิสารสนเทศพื้นฐาน แผนที่ และความมั่นคง GISTDA อธิบายว่า ปัจจุบันการทำระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ หรือ GIS คือ การทำข้อมูลของโลกจริง โดยนำภาพถ่ายดาวเทียมมาสกัดข้อมูล แล้วเก็บเป็นดิจิทัล ทั้งนี้ข้อมูลจะมี 2 ส่วนคือ โลกจริงและโลกดิจิทัล หากนำข้อมูลจากโลกจริงมาเป็นดิจิทัล และวางไว้เฉยๆ โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงข้อมูล สิ่งนั้นเรียกว่าเป็นการสร้างแบบจำลองดิจิทัลธรรมดา หากจะพัฒนาขึ้นมาอีกหน่อย มีการอัพเดทข้อมูลจากโลกจริงด้วยการใช้เซ็นเซอร์ต่าง ๆ ทำให้ข้อมูลในโลกดิจิทัล ใกล้เคียงกับโลกจริง แบบ Near Real-Time แบบนี้จะเรียกว่า Digital Shadow แต่หากนำเอาข้อมูลในโลกดิจิทัลที่เป็น Near Real-Time ใกล้เคียงกับโลกจริงมาทำอะไรเพิ่มเติม เช่น วิเคราะห์ ทดลอง ทดสอบ สรุปผล และสั่งการกลับไปใช้ในโลกจริงได้ จึงจะเรียกว่าเป็น “ DIGITAL TWINS ”
โดยข้อดีของการทำ “ DIGITAL TWINS ” นอกจากจะช่วยให้สามารถทดสอบ ทดลองการปฏิบัติตามนโยบายต่าง ๆ ได้ ก่อนที่จะนำไปใช้ในโลกจริง ช่วยลดความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้น ช่วยประหยัดงบประมาณและเวลาแล้ว ยังช่วยส่งเสริมขีดความสามารถในการแข่งขันด้านดิจิทัลของประเทศ เพราะจะเป็นเครื่องมือให้บุคคลากรสามารถพัฒนาทักษะดิจิทัลได้ นอกจากนี้ยังช่วยเพิ่มความโปร่งใสให้กับการดำเนินงานของภาครัฐ ซึ่งประชาชนสามารถที่จะเห็นข้อเท็จจริงและการดำเนินการต่าง ๆ ได้ทันที
ปัจจุบัน GISTDA ร่วมกับจังหวัดขอนแก่น นำ “ DIGITAL TWINS ” มาใช้กับการพัฒนาโครงการ “ขอนแก่น สมาร์ท ซิตี้” โดยอยู่ระหว่างการดำเนินการข้อมูล สร้างแผนที่เมือง 3 มิติ และกำลังพัฒนาแอพพลิเคชั่นต่าง ๆ เพื่อแสดงให้เห็นถึงประโยชน์ของการนำ DIGITAL TWINS มาใช้อย่างเป็นรูปธรรม อย่างเช่น การพัฒนาระบบคำนวณความคุ้มค่าของการติดตั้งโซลาร์เซลล์ ซึ่งอาศัยแผนที่3มิติของตึกต่าง ๆที่มีอยู่มาประกอบกับข้อมูลแสงอาทิตย์ เพื่อคำนวณหาค่าพลังงาน และนำโมเดลการติดตั้งโซลาร์เซลล์แบบต่าง ๆ เข้าไปคำนวณว่าแบบใดเก็บพลังงานได้เท่าไหร่ คุ้มค่ากับการลงทุนหรือไม่ การพัฒนาแบบจำลอง 3 มิติ เพื่อวิเคราะห์การมองเห็น ซึ่งสามารถนำไปใช้กับการวางแผนติดตั้งกล้อง CCTV ให้ครอบคลุมพื้นที่มากที่สุด โดยใช้กล้องน้อยที่สุด หรือการนำเอาแผนที่ติดตั้งกล้องเดิมมาดู เพื่อหามุมอับ สำหรับใช้ในการติดตั้งกล้องเพิ่มเติม นอกจากนี้ยังมีการพัฒนา Data Logger ซึ่งมีเซนเซอร์สำหรับบันทึกค่าต่าง ๆ เช่น ค่าฝุ่น ตามสี่แยกสำคัญและมีการวิเคราะห์ถึงการปลดปล่อยมลพิษในพื้นที่ดังกล่าว รวมถึงการพัฒนาแบบจำลอง Urban Heat Island หรือ เกาะความร้อน ในเมืองขอนแก่น
ทั้งนี้ในเรื่อง Urban Heat Island มีตัวอย่างการทำ DIGITAL TWINS ของประเทศสิงคโปร์ ซึ่งใช้เวลาถึง 10ปีในการดำเนินการจนสามารถเห็นผลเป็นรูปธรรมเมื่อปี 2567 ที่ผ่านมา โครงการดังกล่าวเป็นการทำแบบจำลองเมืองสิงคโปร์ ใช้แผนที่ภาพถ่ายดาวเทียมมาตั้งเป็น DIGITAL TWINS และทดลองนำเอานโยบายรัฐมา Simulate ให้ดูว่า ถ้าโครงสร้างตึกที่จะสร้างใหม่ในอนาคตเปลี่ยนไป โดยใช้วัสดุที่สามารถกันความร้อนได้ดี จะเกิดอะไรขึ้น อุณหภูมิจะลดลงหรือไม่ หรือถ้าการเดินทางเปลี่ยนไป หรือปลูกต้นไม้บริเวณไหน จะทำให้เกิดอะไรขึ้นบ้าง การ Simulate เหล่านี้ หากได้ผลดีจะมีการนำไปใช้ในการออกนโยบายใช้จริง และหากใช้จริงแล้วเกิดปัญหา สามารถนำกลับมาทดลองใหม่ในโลกดิจิทัลได้
สำหรับในปีนี้ การพัฒนา DIGITAL TWINS ของ GISTDA ในโครงการ “ขอนแก่น สมาร์ท ซิตี้” จะมีการติดตั้งอุปกรณ์ IoTมากขึ้น และมีการนำไปใช้ในการวิเคราะห์ เรื่องน้ำท่วมเพิ่มเติมอีกด้วย ขณะที่จังหวัดต่อไปที่จะมีการนำ DIGITAL TWINS จาก GISTDA ไปใช้ คือ จ.นครศรีธรรมราช
อย่างไรก็ดีการจะทำให้เกิด DIGITAL TWINS ในการพัฒนา Smart City ได้นั้น จำเป็นต้องอาศัยเทคโนโลยีอื่น ๆ ร่วมด้วย อย่างเช่น เครือข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ 5 จี เทคโนโลยี IoT เอดจ์คอมพิวติ้ง ดิจิทัลแพลตฟอร์ม ปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI และ Big Data รวมถึงเทคโนโลยี VISUALIZATION
ปัจจุบัน GISTDA พร้อมให้บริการ DIGITAL TWINS โดยมีตัวอย่างการประยุกต์ใช้งานที่ จ.ขอนแก่น หรือหากหน่วยงานอยากทำแอพพลิเคชั่นของตัวเอง สามารถนำข้อมูลจาก GISTDA ไปใช้ประโยชน์ได้
“เป้าหมายของ GISTDA คือการพัฒนาข้อมูลพร้อมใช้ให้เพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ และอยากเห็นข้อมูลในทุก ๆ ของ GISTDA เข้าไปอยู่ในโลกดิจิทัล ซึ่งในอนาคตอาจจะมีการพัฒนาแอพพลิเคชั่น ที่มีข้อมูลทุกอย่างเสมือนในโลกจริง ให้ประชาชนเข้าถึงและนำไปใช้ได้ทันที”
ข้อมูลโดย : สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์กรมหาชน) : GISTDA (12/03/2568)